Nét Đẹp Trong Lễ Cưới Việt Nam

Các tráp quả của miền Nam đều là số chẵn, từ 6, 8, 10... khác hẳn với miền Bắc, số lượng tráp ăn hỏi phải là số lẻ, từ 3, 5 đến 7, 9...
 

Trình tự tiến hành một lễ cưới của người Việt Nam, từ Nam chí Bắc, từ miền ngược đến miền xuôi – tên gọi có thể khác nhau, nhưng đều thống nhất như sau:

Sự mối manh: Đầu tiên phải có người trung gian, đóng vai trò bắc cầu cho hai gia đình… Đó thường là người đứng tuổi, có uy tín, có kinh nghiệm.

Được sự đồng ý của nhà gái, nhà trai đem lễ sang. Đồ lễ bắt buộc phải có trầu, cau, rượu, chè. Phải có trầu cau mới được, vì câu chuyện trầu cau trong cổ tích Việt Nam là tiêu biểu cho tình nghĩa vợ chồng, họ hàng ruột thịt. không có trầu là không theo lễ.

Chữ Hán lễ này gọi là lễ vấn danh (hỏi tên tuổi, so đôi lứa). Hỏi như thế thôi chứ người ta đã biết rõ rồi. Con gái nhà nào nhận lễ vấn danh coi như đã có chồng (dù chưa cưới). Cô đã phải biết bổn phận rồi, và những nhà khác cũng phải thế, đừng vai lãng mối lái gì nữa. Nhân dân nói một cách mộc mạc mà rất ý vị: Đó là ngày bỏ hàng rào. Còn một cái tên nôm na để dịch lễ vấn danh: lễ ăn hỏi.

Sau ngày lễ ăn hỏi, phải có báo hỉ, chia trầu. Nhà gái trích trong lễ vật nhà trai đưa đến một lá trầu, một quả cau, một gói trà (pha đủ ấm), một cái bánh cốm hoặc vài hạt mứt. Tất cả gói thành hộp hay bao phong giấy hồng, mang đến cho các gia đình họ hàng, bạn hữu của nhà gái. Nhà trai cũng báo hỉ, nhưng không phải có lễ vật này mà chỉ cần thiếp báo hỉ thôi. Cũng trong lễ ăn hỏi, hai họ định luôn ngày cưới.

Là ngày mà đàng trai phải đem đồ sính lễ sang nhà gái. Đồ sính lễ gồm trầu cau, gạo nếp, thịt lợn, quần áo và đồ trang sức cho cô dâu. Ý nghĩa lễ nạp tài là nhà trai góp với nhà gái chi phí cỗ bàn, cho nhà gái và cô dâu biết đã có sẵn cho cô dâu đầy đủ. Đồ nữ trang làm vốn cho cô dâu sau này, có thể yên tâm để xây dựng tổ ấm sau này, chứ không đến nỗi phải sẽ gặp cảnh thiếu thốn.

Do không hiểu ý nghĩa này, mà nhiều nơi đã xảy ra nạn thách cưới. Nhà gái đòi điều kiện của cải, bù vào việc nhà mình mất người. Rồi xảy ra tệ nạn khi cô dâu về, bà mẹ chồng đã thu lại các của cải để bù vào việc đi vay mượn trước đó. Thách cưới đã thành hủ tục, bây giờ đã được bỏ đi.

Lễ xin dâu

Trước giờ đón dâu nhà trai cử người đem trầu, rượu đến xin dâu, báo giờ đoàn đón dâu sẽ đến.

Lễ rước dâu

Đoàn rước dâu của nhà trai đi thành từng đoàn, có cụ già cầm hương đi trước, cùng với người mang lễ vật. Nhà gái cho mời cụ già thắp hương vài trước bàn thờ rồi cùng ra đón đoàn nhà trai vào. Cô dâu đứng sẵn để với chú rể lạy trước bàn thờ, trình với tổ tiên. Sau đó hai người cung bưng trầu ra mời họ hàng. Bố mẹ cô dâu tặng quà cho con gái mình. Có nhà cũng lúc này bày cỗ bàn cho cả họ nhà gái chung vui. Khách nhà trai cũng được mời vào cỗ. Sau đó cả đoàn rời nhà gái, để đưa đâu về nhà chồng. Họ nhà gái chọn sẵn người đi theo cô gái, gọi là các cô phù dâu.

Rước dâu vào nhà

Đoàn đưa dâu về đến ngõ. Lúc này, bà mẹ chồng cần bình vôi, tránh mặt đi một lúc, để cô dâu bước vào nhà. Hiện tượng này được giải thích bằng nhiều cách. Thường người ta cho rằng việc làm này có ý nghĩa khắc phục những chuyện cay nghiệt giữa mẹ chồng và nàng dâu sau này.

Lễ tơ hồng

Cả hai họ cùng ngồi ăn uống xong, tất cả ra về, trừ người thân tín thì ở lại. Họ chờ cô dâu chú rể làm lễ cúng tơ hồng. người ta cho rằng vợ chồng lấy được nhau, là do ông Tơ bà Nguyệt trên trời xe duyên cho. Cúng tơ hồng là để tạ ơn hai ông bà này. Lễ cúng tơ hồng đơn giản nhưng rất thanh lịch, không có cỗ bàn nhưng có rượu và hoa quả. Có thể cúng trong nhà, mà cũng có thể cúng dưới trời. Ông cụ cầm hương lúc đón dâu hoặc ông cụ già cả nhất của họ hàng, chứng kiến buổi lễ. lạy cụ tơ hồng, rồi hai vợ chồng bái nhau (gọi là phu thê giao bái) cho các đám cưới quý tộc thì việc giao bái này được tổ chức có qui cách hơn.

Trải giường chiếu

Xong lễ tơ hồng thì cô dâu chú rể cùng mọi người vào phòng cô dâu. Trong lúc này trên chiếc giường cưới đã có sẵn đôi chiếu mới úp vào nhau. Bà mẹ chồng hoặc một bà cao tuổi khác, đông con, nhiều cháu, phúc hậu. hiền từ sẽ trải đôi chiếu lên giường, trải cưới hỏi ngay ngắn, xếp gối màn cẩn thận.

Lễ hợp cẩn

Đây là buổi lễ kết thúc đám cưới tại nhà trai. Trước giường có bàn bày trầu rượu và một dĩa bánh. Loại bánh này gọi là bánh phu thê (sau này ta dọc thành bánh xu xê). Ông cụ già đứng lên rót rượu vào chén rồi mời đôi vợ chồng cùng uống, phải cùng cạn chén, cùng ăn hết cái bánh – chỉ có hai vợ chồng, không chia cho ai, không để thừa. Mọi người ra ngoài, để hai vợ chồng cùng tâm sự. Ở một số nhà khá giả, thiên về hoạt động văn hóa, thì những người bạn văn chương chữ nghĩa với chàng rể còn mang hoa, thắp đèn sáng rực trong phòng hợp cẩn. Họ cũng ca hát, gây tiếng động, hoặc vỗ tay, đập các khúc gỗ vào nhau. Do đó mà sau ó chữ động trong phòng hoa chúc.

Lễ lại mặt

Cũng gọi là ngày hỉ nhị, lễ cưới xong, sáng hôm sau, hai vợ chồng trẻ sẽ trở về nhà gái, mang heo lễ vật để tạ gia tiên. Lễ vật cũng có trầu rượu, xôi, lợn. Bố mẹ vợ làm cơm để mời chàng rể và con gái mình. Ở một số trường hợp nếu xảy ra chuyện gì mà nhà trai không bằng lòng sau đêm hợp cẩn, thì lễ nhị hỉ lại có những chuyện không hay. Trường hợp này rất hiếm.

Lễ cheo

Lễ cưới Việt Nam, còn có một hiện tượng độc đáo, đó là lễ cheo. Lễ cheo có thể tiến hành trước nhiều ngày, hoặc sau lễ cưới một ngày. Lễ cheo là nhà trai phải có lễ vật hoặc kinh phí đem đến cưới hỏi làng hay cho xóm có con gái đi lấy chồng. Lễ cưới là để họ hàng công nhận, lễ cheo là để xóm làng tiếp thu thêm thành viên mới, tế bào mới của làng. Thật ra thì đây cũng là thủ tục như bây giờ chúng ta đăng ký ở Ủy ban. Song người Việt không cho đó là thủ tục, mà là nghi lễ hẳn hoi. Người theo chữ nghĩa sách vở thì gọi lễ này là lễ lan nhai (nhiều người đọc ra là lan giai). Lan nhai có nghĩa là tiền nộp cheo cho làng khi nhà trai đến đón dâu ở nhà gái.

Cách thức tổ chức, trình tự tiến hành của một đám cưới Việt Nam ngày xưa là như vậy. Nhưng theo đám cưới kiểu mới ngày nay, theo phong trào, theo quan điểm mới (thật ra thì chưa thành quan điểm), ta cứ làm nhưng thực ra chưa ưng lắm. Gần đây cuộc sống ta có tươi hơn, chuyện xã giao, chuyện theo đà cũng rầm rộ hơn, khiến cho nhiều người biết là không ổn mà vẫn cứ phải theo cách phô trương (có cả trục lợi).

phải thành thực nhận rằng nhiều người trong chúng ta chưa thật tiếp cận đúng với tinh thần, ý nghĩa nên chỉ thấy phần thiếu sót: nhiều lễ nghi phiền phức, mang tính phong kiến nặng nề; nhiều hủ tục: chuyện thách cưới, chuyện ở rể, chuyện môn đăng hộ đối… làm giảm đi ý nghĩa của hôn nhân, đám cưới phô trương cỗ bàn, khoe khoang y phục, hát xướng… Thật ra người dân ta, ngày xưa, có ưa gì đám cưới lòe loẹt đâu.

cách tổ chức ngày xưa quả thực có nhiều ý nghĩa sâu sắc và có những nét đẹp. Các đám cưới mới của chúng ta ngày nay, phải xin phép để nói rằng, nhiều trường hợp đã không thể hiện được cái đẹp, cái hay đã có. Về ý nghĩa sâu sắc, có tính cách triết học, có thiên về tâm linh, người ta hiểu rằng: hôn nhân là hiện tượng hệ trọng, là thiêng liêng. Vì thế người ta thấy cần phải theo lễ. Phải gọi là lễ cưới chứ không phải là đám cưới suông. Lấy vợ lấy chồng là một việc thiêng liêng trong đời con người. Lấy nhau vì tình, nhưng cũng còn là vi nghĩa nữa. Nhiều cô cậu ngày nay chỉ biết yêu nhau mà lấy nhau để thỏa mãn sự gắn bó, có lẽ không khẳng định dài hay ngắn.

 

có ông già cầm hương, có lễ gia tiên, có lễ tơ hồng. Đó là thần quyền. Rồi phải có hàng xóm, pháp luật công nhận (lễ nộp cheo). Đó là pháp quyền. và trước hết anh chị phải yêu nhau, phải thấy hợp nhau, hợp tuổi tác. Đó là nhân quyền. Những đám cưới có hai cô cậu biết nhau (mời bạn bè đến ăn) cũng chỉ là quan hệ cá nhân mà thôi. Chỉ biết yêu chứ không biết đó là thiêng liêng, nên sự ràng buộc chỉ có mức độ.

 “Ba đồng một mớ trầu cay – Sao anh không hỏi những ngày còn không…” là ý nghĩa như thế. Lễ vật đám cưới truyền thống - ở các nhà bình dân – không có mân cao cỗ đầy, không ai đếm món: mâm này năm trăm, mâm kia sáu trăm, nhà các quan to thì lắm xe đưa đón. Nhưng người dân Việt Nam biết chọn các lễ vật đẹp. Những cốm, hồng, dây lụa chăng đường, những bài thơ, bài hát. Thật là đẹp đẽ và cảm động. Cái đẹp của lễ cưới Việt Nam là như thế.

 

nguồn: sưu tầm internet